Anna Jagiellonka (urodzona w Nieszawie, 12 marca 1476 roku, zmarła na zamku we Wkryujściu [dzisiaj Ückermünde], 12 sierpnia 1503 roku) herb
Córka Kazimierza IV Jagiellończyka, króla Polski, wielkiego księcia Litwy i Elżbiety II "Rakuszanki" Habsburżanki, tytularnej księżnej Luksemburga, córki Albrechta II (V) Habsburga, króla Niemiec, Czech i Węgier.
Regentka Księstwa Pomorza Zachodniego od 13 kwietnia 1497 roku do 11 kwietnia 1498 roku.
Poślubiła per procura 7 marca 1490 roku w Grodnie, 2 lutego 1491 roku w Szczecin Bogusława X "Wielkiego" Gryfitę (urodzony w Słupsku albo Darłowie, 28 lub 29 maja 1454 roku, zmarł w Szczecinie, 5 października 1523 roku), księcia Bytowa, księcia Darłowa, księcia Lęborka, księcia słupskiego, księcia stargardzkiego, księcia szczecińskiego, księcia Bardowa, księcia rugijskiego, księcia wołogoskiego, księcia Pomorza Zachodniego.
Anna przyszła na świat 12 marca 1476 roku w Nieszawie. W dzieciństwie często przebywała wraz z rodzeństwem na Litwie i podobnie jak inne dzieci w dynastii jagiellońskiej otrzymała staranne wykształcenie.
Kazimierz Jagiellończyk planował zacieśnienie związków Polski z Pomorzem. Ogromną sympatią darzył księżną pomorską Zofię, córkę księcia stargardzko-słupskiego Bogusława IX. Mówiono nawet, że to coś więcej niż sympatia. W młodości Kazimierz pragnął poślubić księżniczkę, ale przeszkodą stanowiło bliskie pokrewieństwo, gdyż jej babką była siostra Władysława Jagiełły - Aleksandra, żona księcia mazowieckiego Siemowita IV. Z tego powodu Zofia poślubiła księcia pomorskiego Eryka II.
Małżeństwo to było bardzo burzliwe. Zofia cały czas popierała Koronę, ale jej mąż niejednokrotnie udzielał wsparcia Krzyżakom. Tak było m.in. w trakcie wojny trzynastoletniej, gdy również opowiedział się po stronie Zakonu. Kazimierz Jagiellończyk przy wsparciu Tatarów zajął wówczas ziemie Eryka, który postanowił negocjować i wysłał do króla Polski swoją żonę. Przybyła ona w towarzystwie dwóch małoletnich synów, z których jednym był przyszły Bogusław X. Inteligentna, oczytana i czarująca księżna wywarła wówczas wielkie wrażenie na królu - Kazimierz miał podobno żałować, że jej nie poślubił, chociaż jego małżeństwo z Elżbietą Rakuszanką uchodziło za szczęśliwe. Eryk II dzięki wstawiennictwu żony miał liczyć na przychylność króla.
Zofia jeszcze wielokrotnie podejmowała się mediacji w relacjach męża z królem. Jej syn Bogusław pobierał nauki na Wawelu, tam też został pasowany na rycerza przez polskiego króla, a swojego późniejszego teścia.
Bogusław X od początku swego pomorskiego panowania znalazł się w sferze wpływów Brandenburgii. Zmusiło go to do krótkotrwałego małżeństwa z Małgorzatą, córką elektora brandenburskiego Fryderyka II "Żelaznego". Po jej śmierci w 1489 roku sprawa przymierza Pomorza z Polską znów stała się aktualna. Kanonik krakowski i dyplomata Mikołaj Kościelecki rozpoczął rozmowy w sprawie małżeństwa księcia z Anną Jagiellonką. W 1490 roku odbył się ślub per procura. Polska królewna otrzymała w posagu 32 tysiące złotych węgierskich.
Małżeństwo zostało zawarte 2 lutego 1491 roku w Szczecinie. Wesele było wyjątkowo wystawne, a nadzór nad wszystkim objęła księżna pomorska Zofia. Niespełna piętnastoletnia Anna szybko trafiła pod jej skrzydła. Książęca para mieszkała głównie w Szczecinie. Małżeństwo uchodziło za udane, w przeciwieństwie do pierwszego mariażu Bogusława.
Przez dłuższy okres nieobecności męża Anna piastowała urząd regentki. Stało się tak w 1496 roku, gdy Bogusław wyjechał na wojnę z królem Francji Karolem, spełniając w ten sposób zobowiązania wobec cesarza Maksymiliana. Później książę udał się na pielgrzymkę do Ziemi Świętej. Na czas jego nieobecności regencję sprawowała jego małżonka, wspierana przez biskupa kamieńskiego i kanclerza. Jej mąż powrócił w 1498 roku.
Bogusław X był nowoczesnym władcą i człowiekiem o wielkich aspiracjach. Znacznie rozbudował zamek w Szczecinie, wzorując się na włoskich pałacach, a jego dwór niczym nie różnił się od dworów królewskich. Jednak jego plany związane z rozbudową rezydencji i podwyżki stawek celnych doprowadziły do otwartego konfliktu z mieszczaństwem szczecińskim. Spór eskalował, wobec czego książę zarządził blokadę gospodarczą miasta.
W 1502 roku doszło do buntu szczecińskich mieszczan przeciwko Bogusławowi X i jego bliskim. W obawie o życie swojej rodziny władca zdecydował się przenieść żonę i dzieci do zamku we Wkryujściu. Tutaj księżna powiła swoje najmłodsze dziecko, syna Ottona. Na zamku doszło też jednak do niespodziewanej tragedii - księżna zachorowała. Jedni historycy utrzymują, że chorobę wywołał stres związany z ucieczką przed mieszczanami, inni zaś tłumaczą śmierć władczyni tym, że "przybyła we Wkryujściu do komnat, które świeżo były wybielone wapnem, z czego opary uderzyły jej na serce". Współcześni badacze uznali, że mogły one wywołać chorobę płuc. Istotnym czynnikiem mogło być również słabe zdrowie polskiej królewny.
Księżna zmarła w 1503 roku w wieku zaledwie 27 lat. Po jej nagłej śmierci władze miejskie Szczecina oficjalnie ukorzyły się przed księciem. Mieszczanie przekazali odszkodowanie i oddali sporny teren pod dalszą rozbudowę zamku.
Z małżeństwa Anny i Bogusława X pochodzili:
Anna (urodzona między 1491 a 1492 rokiem, zmarła 25 kwietnia 1550 roku), żona: Jerzego I Brzeskiego, księcia legnickiego,
Jerzy I (urodzony 11 kwietnia 1493 roku, zmarł w nocy z 9 maja na 10 maja 1531 roku), książę pomorski, po nim potomstwo,
Kazimierz (VIII) (urodzony 28 kwietnia 1494 roku, zmarł 29 października 1518 roku), zmarł bezpotomnie,
Zofia (urodzona na początku 1501 roku, zmarła 13 maja 1568 roku), żona: Fryderyka I Oldenburg (urodzony 3 września 1471 roku, zmarł 10 kwietnia 1533 roku), króla Danii i Norwegii,
Elżbieta (urodzona na początku 1499 roku, zmarła przed 27 maja 1518 roku),
Barnim (urodzony 12 kwietnia 1500 roku, zmarł przed 2 grudnia 1501 roku),
Barnim IX "Pobożny" (urodzony 2 grudnia 1501 roku, zmarł 2 listopada 1573 roku), książę pomorski, po nim potomstwo,
Otton IV (urodzony przed 12 sierpnia 1503 roku, zmarł przed 1518 roku), zmarł bezpotomnie.
Żródła:
Anna Jagiellonka, córka Kazimierza Jagiellończyka - tragiczny żywot księżnej pomorskiej w "HISTMAG.org" autor: Marek Teler
ANNA w "Medievan Lands" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
Anna von Polen (Anna Jagiellonka) w "Geneagraphie - Families all over the world" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
21-03-2021
20-03-2021
07-03-2021